بازارهای مالی نقش اساسی و حیاتی در ساختار اقتصادی هر کشور و همین‌طور اقتصاد جهانی ایفا می‌کنند. فعالیت محوری در این بازارها، که شامل خرید و فروش دارایی‌های مختلف است، منجر به پویایی و گردش سرمایه در جامعه می‌شود.
تقریباً هر کشوری دست‌کم یک بازار مالی رسمی دارد که در آن سهام شرکت‌های مشخصی معامله می‌شود. با این حال، انواع گوناگونی از بازارهای مالی وجود دارند که هر یک سازوکار و ویژگی‌های خاص خود را دارند و در این مقاله قصد داریم به معرفی آن‌ها بپردازیم.
بازار ارزهای دیجیتال نیز به عنوان یکی از بازارهای مالی نوظهور مطرح است که با سرعت زیادی در حال گسترش بوده و بر پایه فناوری‌های غیرمتمرکز مانند بلاک چین بنا شده است. در ادامه با ما همراه باشید تا با انواع اصلی بازارهای مالی آشنا شده و به پرسش‌هایی نظیر فارکس چیست، چگونه تحلیل فارکس را یاد بگیریم و آموزش فارکس را از کجا آغاز کنیم پاسخ دهیم و درک بهتری از کاربردها و خصوصیات هر یک پیدا کنید.
مفهوم بازار مالی
بازار مالی فضایی است که در آن خریداران و فروشندگان گرد هم می‌آیند تا به مبادله دارایی‌های مختلف بپردازند. این بازارها مسیری را فراهم می‌کنند تا سرمایه از سوی سرمایه‌گذاران به سمت کسب‌وکارها هدایت شود.
نخستین پرسشی که هنگام ورود به دنیای معامله‌گری باید به آن پاسخ داد، این است که بازار مالی دقیقاً چیست؟ بازار مالی، چه به شکل فیزیکی و چه به صورت پلتفرم‌های آنلاین، میدانی برای رویارویی خریداران و فروشندگان دارایی‌های گوناگون است. ماهیت آنچه میان طرفین معامله جابه‌جا می‌شود و نحوه انجام این مبادلات، تعیین‌کننده نوع بازار مالی است.
به عنوان مثال، در بازار سهام، دارایی مورد معامله، سهام شرکت‌های عمومی است، در حالی که در بازار تبادل ارزهای خارجی (فارکس)، ارزهای رایج کشورها با یکدیگر مبادله می‌شوند. در بخش‌های آتی، انواع اصلی این بازارها را به تفصیل معرفی خواهیم کرد.
بازارهای مالی در کشورهایی با اقتصاد سرمایه‌داری، نقشی کلیدی در تسهیل فعالیت‌های اقتصادی دارند و نقدینگی و منابع مورد نیاز برای شرکت‌ها و کارآفرینان را فراهم می‌کنند. فعالان این بازارها، اعم از خریداران و فروشندگان، می‌توانند سرمایه خود را به چرخش درآورده و بر روی دارایی‌های گوناگون سرمایه‌گذاری کنند.
به بیان ساده‌تر، بازارهای مالی سازوکاری هستند که سرمایه را از کسانی که پس‌انداز دارند به سوی کسانی که به سرمایه برای توسعه کسب‌وکار نیاز دارند، سوق می‌دهند. این جریان سرمایه می‌تواند پس از مدتی منجر به رشد کسب‌وکارها و افزایش ارزش دارایی سرمایه‌گذاران شود.
شفافیت اطلاعات از ارکان اصلی عملکرد صحیح بازارهای مالی است. اطلاعاتی مانند گزارش‌های مالی، بدهی‌ها، سود شرکت‌ها، و قیمت‌های لحظه‌ای دارایی‌ها باید به طور منظم در دسترس عموم قرار گیرد تا تحلیل‌گران و معامله‌گران بتوانند بر اساس آن‌ها تصمیمات آگاهانه بگیرند.
انواع اصلی بازارهای مالی
همان‌طور که اشاره شد، بازارهای مالی انواع گوناگونی دارند که برخی در مقیاس ملی و کوچک هستند و برخی دیگر در سطح بین‌المللی با حجم مبادلات تریلیون‌ها دلار فعالیت می‌کنند. در ادامه با مهم‌ترین انواع بازارهای مالی آشنا می‌شویم:
بازار سهام (Stock Market)
بازار سهام یا بورس، یکی از قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین اشکال بازارهای مالی در جهان است. در این بازار، سهام شرکت‌هایی که به صورت عمومی عرضه شده‌اند، توسط سرمایه‌گذاران مختلف خرید و فروش می‌شود.
هدف اصلی شرکت‌ها از عرضه سهام خود در بورس، جذب سرمایه و افزایش نقدینگی برای گسترش فعالیت‌هایشان است. زمانی که سهام یک شرکت برای اولین بار به عموم عرضه می‌شود، اصطلاحاً عرضه اولیه سهام (IPO) صورت گرفته و سرمایه‌گذارانی که به پتانسیل رشد آن شرکت باور دارند، این سهام را خریداری می‌کنند.
با موفقیت و توسعه شرکت، ارزش سهام آن معمولاً افزایش می‌یابد و به این ترتیب سرمایه‌گذاران از رشد سرمایه خود سود کسب می‌کنند. هرچند خرید سهام به خودی خود فرآیند پیچیده‌ای نیست، اما انتخاب سهام مناسب از میان صدها شرکت و تعیین زمان بهینه برای خرید یا فروش، نیازمند دانش و مهارت است.
فعالیت موفق در بازارهای مالی به آموزش، کسب تجربه و تحلیل دقیق نیاز دارد و در غیر این صورت می‌تواند منجر به زیان‌های قابل توجه مالی شود.
معاملات سهام در پلتفرم‌های مخصوصی انجام می‌شود. معامله‌گران می‌توانند هم به صورت حضوری (در گذشته بیشتر مرسوم بود) و هم به صورت غیرحضوری از طریق شرکت‌های واسطه به نام کارگزار (Broker) در بازار سهام فعالیت کنند.
کارگزاران زیرساخت لازم را فراهم می‌کنند تا سرمایه‌گذاران به اطلاعات لحظه‌ای قیمت سهام، لیست شرکت‌ها، امکان شرکت در عرضه‌های اولیه و انجام معاملات دسترسی داشته باشند. کارگزاران معمولاً درصدی از حجم هر معامله را به عنوان حق‌الزحمه دریافت می‌کنند.
بورس نیویورک (NYSE)، نزدک (Nasdaq) و بورس اوراق بهادار شیکاگو (CHX) نمونه‌هایی از بزرگترین بازارهای سهام در ایالات متحده و جهان هستند. در ایران نیز بورس اوراق بهادار تهران با سابقه طولانی، اصلی‌ترین بازار سهام محسوب می‌شود.
بازار فارکس (Foreign Exchange)
بازار تبادل ارزهای خارجی، که بیشتر با عنوان کوتاه شده فارکس (Forex) شناخته می‌شود، بازاری است که در آن ارزهای کشورهای مختلف مانند دلار آمریکا، یورو، پوند انگلیس، ین ژاپن و غیره با یکدیگر مبادله می‌شوند. این بازار از نظر حجم معاملات روزانه، بزرگترین بازار مالی در جهان است.
حجم نقدینگی و معاملات در بازار فارکس بسیار عظیم است و روزانه به بیش از ۵ تریلیون دلار می‌رسد که این مقدار از مجموع حجم معاملات در بازارهای سهام و آتی بیشتر است. بسیاری این بازار را بهترین گزینه برای معامله‌گری می‌دانند.
بازار فارکس بر خلاف بورس متمرکز، یک بازار غیرمتمرکز به شمار می‌رود و شبکه‌ای گسترده از بانک‌ها، مؤسسات مالی، کارگزاران و سیستم‌های کامپیوتری در سراسر جهان را شامل می‌شود. بازیگران اصلی این بازار عبارتند از بانک‌های بزرگ بین‌المللی، بانک‌های مرکزی، شرکت‌های مدیریت سرمایه، صندوق‌های پوشش ریسک، و همچنین کارگزاران و معامله‌گران خرد.
برای شهروندان ایرانی، به دلیل محدودیت‌های بین‌المللی، دسترسی و فعالیت مستقیم در این بازار ممکن است با چالش‌هایی همراه باشد. با این حال، امکان فعالیت از طریق برخی کارگزاری‌های خارجی که خدمات خود را به کاربران ایرانی ارائه می‌دهند، وجود دارد. اغلب دارایی‌هایی که از این طریق معامله می‌شوند در قالب قراردادهای مابه‌التفاوت (CFD) هستند؛ به این معنی که مالکیت واقعی دارایی منتقل نمی‌شود، بلکه معامله‌گر بر روی تغییرات قیمت آن دارایی شرط‌بندی می‌کند و کارگزار امکان معامله با قیمت لحظه‌ای واقعی را فراهم می‌آورد.
با توجه به حجم عظیم مبادلات و اهمیت بازارهای مالی در اقتصاد جهانی، اغلب کشورها قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای فعالیت در این بازارها وضع کرده‌اند. مؤسسات و پلتفرم‌هایی که در این بازارها فعالیت می‌کنند، موظف به رعایت استانداردها و ارائه گزارش‌های منظم به نهادهای نظارتی هستند. هرگونه تخلف از قوانین توسط شرکت‌ها، بانک‌ها، کارگزاران یا سرمایه‌گذاران می‌تواند منجر به اعمال جریمه‌ها و محدودیت‌های سنگین شود.