در دنیای امروز که تلفن‌های همراه به جزء جدایی‌ناپذیر زندگی ما تبدیل شده‌اند، مفهوم تجارت موبایلی (Mobile Commerce) یا همان موبایل کامرس، بیش از پیش اهمیت یافته است. موبایل کامرس در واقع، استفاده از دستگاه‌های سیار مانند تلفن‌های هوشمند و تبلت‌ها برای انجام تراکنش‌های تجاری است. این تراکنش‌ها شامل خرید و فروش آنلاین، بانکداری اینترنتی، پرداخت قبوض و سایر فعالیت‌های مرتبط با تجارت می‌شود. با توجه به رشد فزاینده استفاده از تلفن‌های همراه، موبایل کامرس نیز به سرعت در حال گسترش است و به یک پدیده‌ی جهانی تبدیل شده است.
موبایل کامرس این امکان را برای کاربران فراهم می‌کند که در هر زمان و مکانی، به شرط دسترسی به اینترنت و داشتن یک دستگاه هوشمند، به خدمات تجاری دسترسی داشته باشند. البته، این حوزه با چالش‌هایی نظیر مسائل امنیتی روبرو است که شرکت‌های فعال در این زمینه، مانند اپل و گوگل، به طور مداوم در تلاش برای رفع این مشکلات هستند.
موبایل کامرس، یکی از ارکان اصلی تجارت الکترونیک به شمار می‌رود و آمارها نشان‌دهنده‌ی رشد چشمگیر آن هستند. به عنوان مثال، در ایالات متحده آمریکا، درصد بالایی از مردم به تلفن همراه دسترسی دارند و بخش قابل توجهی از آن‌ها از تلفن‌های هوشمند استفاده می‌کنند. این آمارها، گواهی بر اهمیت و نفوذ روزافزون موبایل کامرس در زندگی روزمره ما است.
خدمات ارائه شده در موبایل کامرس و تفاوت‌های آن با تجارت الکترونیک
تقریباً تمام خدماتی که در بستر تجارت الکترونیک ارائه می‌شوند، در موبایل کامرس نیز قابل دسترس هستند. از جمله این خدمات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بانکداری آنلاین و استفاده از اپلیکیشن‌های بانکداری موبایلی
- انجام معاملات آنلاین (بورس، ارزهای دیجیتال و…)
- خرید و فروش محصولات فیزیکی (کتاب، پوشاک و…)
- خرید و فروش محصولات غیرفیزیکی (بلیط، کتاب الکترونیکی و…)
- ارائه خدمات اطلاعاتی (ارسال اخبار، اطلاعیه‌ها و…)
موبایل کامرس و تجارت الکترونیک، دو مفهوم مرتبط در دنیای تجارت دیجیتال هستند. موبایل کامرس را می‌توان زیرمجموعه‌ای از تجارت الکترونیک دانست. تفاوت اصلی این دو، در ابزاری است که برای انجام تراکنش‌ها استفاده می‌شود. تراکنش‌های موبایل کامرس معمولاً ساده و با چند کلیک انجام می‌شوند، در حالی که برخی از تراکنش‌های تجارت الکترونیک ممکن است پیچیده‌تر و زمان‌برتر باشند.
عوامل موثر بر رشد موبایل کامرس
گسترش روزافزون موبایل کامرس، نتیجه‌ی عوامل متعددی است که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش استفاده از تلفن‌های هوشمند در سراسر جهان
- پیشرفت‌های تکنولوژیکی در تلفن‌های هوشمند (افزایش قدرت پردازش، امکانات و…)
- گسترش دسترسی به اینترنت پرسرعت
- توسعه‌ی تجارت الکترونیک به عنوان بستری برای موبایل کامرس
- بهبود امنیت در تراکنش‌های موبایلی
نحوه‌ی عملکرد و انواع موبایل کامرس
با استفاده از یک تلفن همراه هوشمند و اتصال به اینترنت، می‌توان بسیاری از فعالیت‌های تجاری را مدیریت کرد. برای توسعه‌دهندگان، معیارهای کلیدی عملکرد (KPIs) ابزاری برای نظارت بر ترافیک، تعداد تراکنش‌ها و ارزش کسب‌وکار هستند. به عنوان مثال، با ذخیره‌ی اطلاعات کارت بانکی در تلفن همراه، می‌توان با استفاده از فناوری NFC (ارتباط بی‌سیم نزدیک‌برد)، هزینه خرید را پرداخت کرد.
موبایل کامرس را می‌توان به سه دسته‌ی اصلی تقسیم کرد:
خرید با استفاده از موبایل کامرس
این نوع موبایل کامرس، امکان خرید آسان از طریق تلفن همراه را فراهم می‌کند. حتی پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی نظیر فیسبوک و توییتر، امکان خرید از طریق موبایل کامرس را فراهم کرده‌اند.
موبایل بانک
بانک‌ها با ارائه اپلیکیشن‌های موبایل بانک، به مشتریان خود این امکان را می‌دهند تا بدون نیاز به مراجعه حضوری، امور بانکی خود را انجام دهند. این سرویس، نمونه‌ای از موبایل کامرس است که بسیار مورد استقبال قرار گرفته است.
پرداخت موبایلی
امروزه، با استفاده از فناوری NFC، می‌توان بدون نیاز به کارت بانکی یا پول نقد، تنها با نزدیک کردن تلفن همراه به دستگاه پوز، هزینه خرید را پرداخت کرد.
5 فناوری اصلی مورد استفاده در موبایل کامرس
در ادامه، به معرفی 5 فناوری اصلی که در موبایل کامرس مورد استفاده قرار می‌گیرند، می‌پردازیم:
پیامک (SMS)
پیامک، ساده‌ترین و در دسترس‌ترین فناوری است که در موبایل کامرس استفاده می‌شود. با استفاده از پیامک، می‌توان تعامل دوطرفه‌ای با کاربران برقرار کرد. برای استفاده از این سرویس، نیازی به داشتن تلفن هوشمند نیست.
USSD
فناوری USSD (Unstructured Supplementary Service Data) نیز مانند پیامک، با هر نوع تلفن همراهی قابل دسترس است. مزیت USSD نسبت به پیامک، استفاده از سیستم رمزگذاری برای تبادل اطلاعات است که امنیت بیشتری را فراهم می‌کند.
WAP
WAP (Wireless Application Protocol) برای کاربرانی مناسب است که از تلفن‌های هوشمند استفاده نمی‌کنند، اما می‌خواهند به خدمات وب موبایل دسترسی داشته باشند.
STK
STK (SIM Toolkit)، برنامه‌ای است که بر روی سیم‌کارت ذخیره می‌شود و از طریق منوهای تلفن همراه قابل دسترسی است. این فناوری، از سیم‌کارت برای دریافت درخواست‌های کاربر و ارسال دستورات به تلفن همراه استفاده می‌کند. STK شامل قابلیت‌های امنیتی نظیر احراز هویت و رمزگذاری است، به همین دلیل برای برنامه‌های مالی مناسب است.
اپلیکیشن‌های موبایلی
اپلیکیشن‌های موبایلی، جدیدترین و پرکاربردترین فناوری در موبایل کامرس هستند. با طراحی اپلیکیشن‌های اندروید و iOS، می‌توان تجربه‌ی کاربری جذاب و متناسب با نیازهای کسب‌وکار ایجاد کرد. با توجه به رشد روزافزون اپلیکیشن‌ها، می‌توان گفت که آینده موبایل کامرس به این فناوری گره خورده است.
مزایای موبایل کامرس
موبایل کامرس، مزایای فراوانی برای کسب‌وکارها و مشتریان دارد. شرکت‌هایی نظیر اپل و گوگل، خدمات کیف پول دیجیتالی (Apple Pay و Android Pay) را ارائه می‌دهند که امکان پرداخت بدون نیاز به کارت‌های بانکی را فراهم می‌کنند. پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک، توییتر و پینترست نیز دکمه‌های خرید را به پلتفرم‌های موبایلی خود اضافه کرده‌اند.
قابلیت حمل و نقل تلفن‌های همراه، دسترسی کسب‌وکارها به مشتریان را در هر زمان و مکانی فراهم می‌کند. همچنین، کاربران نیز در هر زمان و مکانی می‌توانند به خدمات مورد نیاز خود دسترسی داشته باشند. علاوه بر این، امکان ردیابی موقعیت مکانی کاربران با استفاده از GPS، ارائه خدمات متناسب با موقعیت مکانی آن‌ها را ممکن می‌سازد. وجود امنیت مناسب برای احراز هویت کاربران (مانند اسکن اثر انگشت)، از دیگر مزایای موبایل کامرس است.
با وجود مزایای فراوان، موبایل کامرس هنوز به اندازه‌ی پتانسیل خود رشد نکرده است و استفاده از سایر شاخه‌های تجارت الکترونیک همچنان بیشتر است. با این حال، این حوزه پتانسیل رشد بالایی دارد و در آینده سهم عمده‌ای از بازار تجارت الکترونیک را به خود اختصاص خواهد داد.
معایب موبایل کامرس
موبایل کامرس، در کنار مزایای فراوان، معایبی نیز دارد که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اجرای ضعیف فرآیندهای موبایل کامرس می‌تواند منجر به نارضایتی کاربران شود و به اعتبار برند آسیب برساند.
- برخی از کسب‌وکارها هنوز از موبایل کامرس پشتیبانی نمی‌کنند و امکان پرداخت از این طریق برای برخی از محصولات وجود ندارد.
- کسب‌وکارهای بین‌المللی باید از قوانین مالیاتی و حقوقی کشورهای محل فعالیت خود پیروی کنند که این امر نیازمند دقت بالایی در مسائل حقوقی است.
راه‌های بهبود تجارت موبایلی
در عصر حاضر، کاربران به دلیل تعدد گزینه‌های موجود، صبر و حوصله‌ی کمی در انجام امور تجاری آنلاین دارند. بنابراین، کسب‌وکارها باید فرآیندهای خود را به گونه‌ای طراحی کنند که کاربران در کمترین زمان ممکن به نتیجه برسند. یکی از عوامل مهم در سئو و موفقیت کسب‌وکارها، سرعت بارگذاری وب‌سایت است. در موبایل کامرس نیز، سرعت اجرا از اهمیت بالایی برخوردار است. به عنوان مثال، در هنگام پرداخت از طریق کیف پول مجازی، بهتر است اطلاعات به صورت خودکار وارد شوند تا از بروز خطا و افزایش سرعت فرآیند اطمینان حاصل شود.
استفاده از محتوای گرافیکی و ویدئویی جذاب، یکی دیگر از راه‌های جذب مخاطب است. اپلیکیشن‌هایی که از ویدئو برای نمایش محصولات خود استفاده می‌کنند، معمولاً در جذب مشتری موفق‌تر عمل می‌کنند. به عنوان مثال، یک کارگزار آنلاین ارز خارجی که از ویدئو برای نمایش اپلیکیشن موبایل کامرس خود استفاده می‌کند، احتمالاً مشتریان بیشتری را جذب خواهد کرد.
نتیجه‌گیری
در این مقاله، مفهوم موبایل کامرس و خدمات قابل ارائه در آن را بررسی کردیم. همچنین، فناوری‌های مورد استفاده و مزایا و معایب این نوع تجارت را معرفی نمودیم. با توجه به رشد روزافزون استفاده از تلفن‌های همراه، موبایل کامرس به عنوان یک ابزار قدرتمند برای کسب‌وکارها و راهی آسان و سریع برای مشتریان، در آینده‌ای نزدیک جایگاه ویژه‌ای در دنیای تجارت خواهد داشت.